Language paper

Our paper “The real-time comprehension of wh-dependencies in a Wh-Agreement language” appeared in the journal Language in Spring 2015. You can download an open-access copy of that paper here.

The real-time comprehension of wh-dependencies in a Wh-Agreement language

A summary of that research is available in Chamorro below.


“Real-time comprehension …”: Ripotta gi finu’ Chamorro

(Maprisenta as Dr. Sandra Chung gi Saipan gi Nubembri dia 10, 2011.)

Fine’nena, hu nå’i todus hamyu un sen dångkulu na si Yu’us ma’åsi’ nu i ayudun-miyu gi experiment. Na’maguf sa’ bula tåotao mañåonao gi experiment, guini giya Saipan yan lokkui’ giya Tinian yan giya Luta. Mås ki sientu na tåotao mañåonao (= sientu diesisietti). Sen måolik lokkui’ i ineppin-miyu siha (the data were good). Pues in sen agradesi hamyu todus put i suppottasion-miyu yan i manmåolik na sinientin-miyu duråntin esti na cho’chu’. Gi magåhit, hamyu ha’ muna’pusipbli esti i nuebu na klåsin research guini giya Mariånas.

In tutútuhun pågu’ umatan i ineppin-miyu gi experiment, ya esta guaha dos na risutta. I unu put i kuestion siha tatkumu,

  • Håyi na patgun låhi un prensa nigap chininå-ña? yan
  • Håyi na doktu un kuentusi nigap magagu-ña?

Gi experiment, manoppi i taotao siha ni mås ki singkuentai sinku åñus idat-ñiha na måolik i fine’nena na kuestion ya ti måolik i mina’dos. Guaha mås manhobin na tåotao siha ni parehu ha’ ineppin-ñiha: måolik i fine’nena na kuestion ya ti måolik i mina’dos. Lao guaha lokkui’ mås manhobin na tåotao siha ni ti mangunfotmi, sa’ gi hinassun-ñiha, todu i dos kuestion ti måolik. Atyu na risutta muna’annuk na matulalaika på’gu i lingguåhin Chamorro. Ya buenti gi manmamaila’ na tiempu siha, para u falingu esti na klåsin kuestion, i Håyi na påtgun un prensa chininå-ña.

I ottru na risutta put i kuestion siha tatkumu,

  • Kuåntu na chinina un prensa nigap gi talu’åni? yan
  • Kuåntu na chinina prinensåm-mu nigap gi talu’åni?

Håfa i difirensia entri esti i dos kuestion? Parehu ha’ kumeke’ilek-ñiha. Pues, håfa i difirensia entri un prensa yan prinensåm-mu yanggin ma’u’usa? Uma’annuk ginin i experiment na mås chaddik makumprerendi i kuestion yanggin ma’u’usa prinensåm-mu.

Siempri guaha ottru risutta ginin i experiment, ya hami yan si Matt Wagers bai in sangåni hamyu mås yanggin bai in bira ham tåtti guini ottru såkkan. Put fin, si Yu’us ma’åsi’ hamyu todus un biåhi ta’lu.